تاریخچه چاپ سنگی در ایران

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 49

مقدمه چاپ :

رویدادها مهم تمدن بشری، با توجه به اسناد و شواهد موجود، از زمانی شکل گرفت که اختراع چاپ، در اروپا در نیمه قرن پانزدهم به وقوع پیوست . گرچه فن چاپ توسط چینی ها بین سال های 712 – 756 در بخش وسیعی از سرزمین های شرقی و به شکل ابتدائی آن با استفاده از چاپ قالبی Block Printing رایج بود، اما چاپ به صورت کنده کاری و استنساخ کتب، کاری بس دشوار و با صرف وقت و هزینه زیاد انجام می گرفت . پس از چاپ نیز استفاده از کتب برای افراد معدود و انگشت شمار مقدور و میسر می شد . نخستین گام بزرگ در فن چاپ اختراع حروف متحرک فلزی Movable types بود که توسط گوتنبرگ آلمانی در سال 1450 میلادی (حدود سال 854 هجری قمری) انجام گرفت که صنعت چاپ را از شکل چوبی به صورت سربی درآورد . اختراع چاپ با حروف متحرک این امکان را به وجود آورد که دروازه های تمدن بشری بر روی همه افراد طالب علم و دانش گشوده شود . اختراع چاپ که نقطه عطفی در تمدن بشری محسوب می شود، به تدریج از کشور مبدأ آلمان به فرانسه، هلند، انگلستان، سویس و ایتالیا راه یافت . کشور ما نیز در نیمه اول قرن سیزده با این دستاورد آشنا شد .

در اصل تاریخ چاپ در ایران به پنج قرن قبل از میلاد یعنی به زمان پادشاهان هخامنشی و به مهرهای سلطنتی می رسد که برای تأیید احکام و فرامین حکومتی از آن استفاده می کردند . ورود واژه چاپ به زبان فارسی را به اواخر قرن هفتم هجری و به زمان سلطنت گیخاتوخان پسر اباقاخان مغول(690 – 694 ق .) نسبت می دهند، و آن پول های کاغذی بوده که به آن چاو یا کااو Cao می گفتند . عده ای نیز معتقدند که واژه چاپ همان چهاب یا چهابه است که در زبان هندی به مفهوم مهری بوده که بر روی پارچه نقش می زدند . ورود چاپخانه به ایران در اواسط قرن 11 در عهد صفویان (1640 میلادی) توسط بازرگانان ایرانی که از ارامنه ساکن آمستردام بودند انجام گرفته است . آن ها چاپخانه ای را با حروف ارمنی خریداری و وارد جلفای اصفهان کردند . همزمان با چاپخانه ارامنه عده ای از رجال و سلاطین صفویه نیز به فکر ایجاد چاپخانه با حروف فارسی و عربی افتادند که بنا به گفته شاردن سیاح معروف فرانسوی در محاق فراموشی قرار گرفت . در سال 1784 میلادی (1199 ق .) نیز یک دستگاه چاپ از بندر بوشهر وارد ایران شد که متأسفانه از سرنوشت آن اطلاعی در دست نیست

آنچه لازم است در باره چاپ بدانیم:

اختراع فن چاپ درحقیقت به قرن ها پیش از گوتنبرگ، که نامش به عنوان مخترع چاپ در تاریخ به ثبت رسیده است، برمی گردد. آسوریان چند هزار سال قبل از میلاد بر خشت هایی از گل‌رس مهر می‌زدند. استعمال حروف قابل انتقال نیز میان سال‌ها ی 1051 و 1058 در چین آغاز شد. مخترع این حروف فردی به نام پی‌شنگ بود و حروف هم از گل ‌رس ساخته می‌شد. حروف دستی و حروف قلعی که پس از آنها به کارآمد، هیچ یک رواجی نیافت، بر عکس حروف چوبی متداول شد. تا این‌که در سال 1440، گوتنبرگ ظاهرا بدون اطلاع از کار چینی‌ها، حروف قابل انتقال را اختراع کرد و برای هر یک از حروف الفبا یک حرف جداگانه به کار برد.

حروف متحرک را چینی‌ها اختراع کردند، ولی گوتنبرگ که حرفه اش زرگری بود، آلیاژ مناسب برای ریخته گری حروف را از سرب و آنتی موآن به دست آورد و سپس نسبت هر یک از این دو فلز را به گونه ای انتخاب کرد که حروف بیش از حد سخت و نرم نباشند. وی برای مرکب چاپ هم فرمول مناسبی یافت و خلاصه با رفع موانع و حل مشکلات عمل چاپ را میسر و اجرایی کرد. تقریبا 20 سال پس از نخستین تلاش ها ی گوتنبرگ در امر چاپ ،این صنعت با استفاده از سطوح برجسته در ونیز، فلورانس، پاریس و لیون در حدی مختصر و محدود رواج یافت. اما دستگاه چاپ گوتنبرگ، به علت هزینه ها ی بسیار زیاد فقط برای ثروتمندان قابل دسترسی بود و به همین دلیل تا مدت ها ی طولانی استقبال چندانی از آن نشد. 300 سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، نمایشنامه نویسی آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر، چاپ سنگی یا لیتو گرافی را درسال 1796 میلادی اختراع کرد.

هر سنگی که متن یا تصویر با این روش روی آن نقش می بست ، برای چاپ حدود 750 نسخه عملکرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روی سنگ قابل چاپ نبود. اگر چه درباره شروع چاپ سنگی در ای ران روایات متعددی وجود دارد، به نظر می رسد چاپ سنگی را برای نخستین بار میرزا صالح شیرازی در تبریز راه اندازی کرد.

میرزا صالح که از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود، در بازگشت یک دستگاه چاپ سنگی با خود به تبریز آورد که آن را در سال 1250 قمری راه انداخت. چاپخانه سنگی طی مدت کوتاهی در تهران و بعد اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تاسیس شد و بیش از 50 سال تنها روش چاپ در ایران بود و تا اواخر دوره قاجار ، هر چه در ایران چاپ می شد، به روش چاپ سنگی بود. البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگی به ایران چاپ سربی نیز راه اندازی شده بود، ولی به علت هزینه و زحمت زیاد آن ، پس از ورود چاپ سنگی ، کنار گذاشته شد و بعدها در اواخر دوره قاجار دوباره حروف سربی و استفاده از آن رایج گردید. طریقه چاپ سربی روش نسبتا ساده ای بود : کاغذ روی صفحه ای متشکل از حروف برجسته سربی و آغشته به مرکب فشرده می شد و بر اثر فشار، حروف بر صفحه کاغذ نقش می بست. حروفچینی روزنامه نیز نخست به صورت دستی انجام می گرفت، ولی بعدها این کار با دستگاه ها یی که معمول ترین آنها «لاینو تایپ» بود، صورت پذیرفت. دستگاه حروفچینی خودکاری لاینوتایپ در سال 1886 میلادی ساخته شد. و بدین ترتیب سرعت چاپ به تدریج فزونی یافت. پیشرفت فناوری کم کم باعث شد دستگاه حروفچینی سربی از دور خارج شود و جای خود را به دستگاه الکترونیکی بدهد.

برای ورود به آشنائی با ماشینهای چاپ، ابتدا انواع چاپ (های که امروزه فعال است) را لیست می کنم:

1-چاپ مسطح Letter Press- چاپ افست (ورقی – رول) - چاپ فلکسو- چاپ هلیو- چاپ صنعتی Pad Printer--چاپ سیلک - چاپ دیجیتال